Dolunay uykumuzu gerçekten kaçırıyor mu? Bilim insanları yanıtladı
HABER MERKEZİ
Oluşturulma tarihi: 17 Ekim 2025 15:54
Her zamanki saatinizde yatıyorsunuz, kahvenizi erken bırakmışsınız, odanız serin, karanlık ve sessiz. Ama hâlâ uyuyamıyor. Perdeden süzülen gümüş rengi ışığı fark ediyorsunuz: Dolunay. Peki bu parlak gece lambası uykunuzu gerçekten rahatsız ediyor mu?
Ay ile uyku arasındaki ilişkiyi araştırmak sanıldığı kadar kolay değil. Çünkü birçok kişi dolunayın kendileri üzerinde “sihirli” bir etki yarattığına inanıyor. Bir uyku bozukluğu danışmanı olan Dr. Stephen Carstensen, “Dolunayı görmek çoğu insanda romantik veya heyecan verici duygular yaratıyor. Belki de uykuyu etkileyen fizik değil, duygularımızdır” diyor.
Kısacası “Dolunayda huzursuz olacağım” beklentisi bile uykusuzluğa neden olabilir. Ancak bilimsel veriler Ay’ın aslında bir rol oynayabileceğini gösteriyor.
BİLİM NE DİYOR
2013 yılında İsviçre’de yapılan bir araştırma, dolunayın uyku kalitesinde gözle görülür değişiklikler yarattığını ortaya çıkardı. Deneye katılanlar ayın evrelerinden haberdar değillerdi ancak dolunay döneminde derin uyku süreleri yüzde 30 azaldı, uykuya dalma süreleri beş dakika daha uzundu ve genel olarak yaklaşık 20 dakika daha az uyudular. Melatonin seviyeleri de azaldı: Bu hormon, vücudu geceye hazırlayan doğal bir “sakinleştirici” olarak biliniyor.
Uyku uzmanı Dr. Alex Dimitriu, “Işığın, ister yapay ister doğal olsun, melatonini baskıladığı biliniyor, dolayısıyla ay ışığının da dikkat artırıcı bir etkiye sahip olması oldukça muhtemel” diyor.
İsviçre’de yapılan ikinci bir araştırma da benzer sonuçlar gösterdi: Dolunay sırasında katılımcılar ortalama 25 dakika daha az uyudu. İlginçtir ki erkekler kadınlardan daha fazla etkilendi; Neredeyse 50 dakika daha az uyudular ve rüya görmeye (REM) ulaşmada yarım saat geciktiler.
Macaristan’da yapılan bir başka araştırma ise durumu tersine çevirdi: Bu kez kadınlar dolunayda daha fazla uykusuzluk yaşadı.
Ancak tüm bu deneylerin ortak bir sorunu var: uyku laboratuvarları. Farklı bir ortamda, cihazlara bağlı olarak uyumak zaten uykunuzun kalitesini etkileyebilir.
GERÇEK DÜNYADAN KANITI
Bu nedenle Washington Üniversitesi’ndeki araştırmacılar çalışmayı laboratuvardan çıkarıp gerçek hayata taşıdılar. Biri şehrin kenarında, biri elektriğin sınırlı olduğu kırsal bir köyde, diğeri elektriğin olmadığı bir bölgede yaşayan Arjantinli toplulukların uyku düzenleri izlendi. Aynı zamanda 464 Seattle üniversite öğrencisinin uykuları bilekliklerdeki sensörlerle iki ay boyunca kayıt altına alındı.
Sonuç şaşırtıcıydı: Her yerde, dolunaya yaklaşan günlerde insanlar geç saatlere kadar ayakta kalıyor ve daha az uyuyorlardı. Fark, elektriğin olmadığı topluluklarda daha belirgindi; çünkü tek ışık kaynağı hala Ay’dı.
Bilim insanlarına göre bu, atalarımızdan miras kalan evrimsel bir alışkanlık olabilir. Antik çağda insanlar dolunay gecelerinde daha fazla ışık olduğu için avlanmak, çalışmak veya sosyalleşmek için uyanık kalırlardı.
Günümüz şehirlerinde tablo farklıdır. Carstensen’e göre yapay ışık günümüzde Ay’dan çok daha güçlü bir faktör. Dimitriu da aynı fikirde: “Dolunay, toplam uyku sürenizi bir saate kadar azaltabilir. Eğer bu kadar etkili bir doğal ışık bile bunu yapabiliyorsa, yüzünüzün önüne tutulan parlak bir ekranın etkisini hayal edin.”
